تری سدیم فسفات یک نمک معدنی است که عموما از طریق واکنش فسفریک اسید با
سودا اشتولید میشود. عموما به صورت گرانول سفید و یا در فرم کریستال موجود است.این محصول کاربرد زیادی در تولید مواد غذایی ، شوینده و تصفیه آب بویلر دارد .
نام‌های مترادف : تری سدیم اورتو فسفات ; سدیم فسفات ; تری فسفات سدیم ; پنتا سدیم تری فسفات ; نرم کننده آب ; پالاینده شکر ; ;TSP ; Trisodium Phosphate
تری سدیم فسفات
تری سدیم فسفات یک ماده قلیایی سفید رنگ و بدون بو است و به شدت در آب محلول است که باعث به وجود آمدن محلولی قلیایی با pHای در حدود 12 خواهد شد . در دمای 25 درجه سانتی گراد می‌توان به محلول % 30 وزنی از سدیم تری فسفات در آب دست یافت.
مشخصات فنی
- نام شیمیایی : Trisodium phosphate
- فرمول شیمیایی :Na3PO4
- نقطه ذوب: 1583 درجه سانتی گراد
- نقطه جوش: 100 درجه سانتی گراد
- حلالیت :در آب به راحتی حل می‌گردد اما در اتانول نامحلول می‌باشد
- شکل ظاهری :جامد پودری و یا گرانول سفید
- گرید محصول : صنعتی و آزمایشگاهی و خوراکی
انواع تری سدیم فسفات (TSP)
تری سدیم فسفات صنعتی
تری سدیم فسفات صنعتی با 12 مولکول آب متبلور ارائه میشود که در بسیاری از صنایع مانند تصفیه آب ، دیگ‌های بخار ، صنایع پودرهای لباس شویی و … مورد مصرف قرار می‌گیرد. این ماده به صورت پودر سفید رنگ صدفی ارائه میشود و دلیلی کلوخه شدن این محصول پس از گذشت چندین ماه وجود 12 مولکول آب در آن است که امر طبیعی است و مشکلی در محصول نمی‌باشد.
تری سدیم فسفات خوراکی
تری سدیم فسفات خوراکی به صورت پودر سفید صدفی و کاملا خالص می‌باشد و این پودر کاملا خالص بسیار مناسب برای مصارف خوراکی است. این ماده به عنوان یک ماده افزودنی غذایی در بسیاری از کشورهای جهان تایید شده است. کاربرد اولیه تری سدیم فسفات، تنظیم کننده اسیدیته است. همچنین در غلات خشک موجود است. با دیگر فسفاتها، این ماده باعث تغییر رنگ غلات، کمک به جریان یافتن غلات در طی استخراج و فراهم ساختن غنی سازی فسفر میشود.
طبق بررسی‌های دقیق و پژوهش‌های علمی‌انجام شده، تریسدیم فسفات به عنوان سم برای بدن انسان شناخته شده نیست و استفاده از آن در مقادیر کم مضر نیست. و حتی سلامت این ماده‌ی شیمیایی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای استفاده در صنایع غذایی مورد تایید واقع شده است. با این حال، در فرم کریستالی سفید آن می‌تواند لایه پوشاننده معده شما را تحریک و باعث درد معده و ناراحتی معده و روده شود. بنابراین باید با احتیاط مصرف شود.
تری سدیم فسفات
کاربردهای تری سدیم فسفات
1.صنایع غذایی
- این ماده‌ی افزودنی تقریبا در هر محصولی که نیاز به پردازش و فریز شدن داشته باشد مورد نیاز واقع میشود
- این ماده در صنایع غذایی به‌وفور مورداستفاده قرار می‌گیرد به‌طوری‌که از این ترکیب برای بهبود بافت پنیر و حفظ لزج بودن شیر استفاده میشود.
- برای جلوگیری از جدا شدن فاز آبی شیر منجمد استفاده میشود.
- به‌عنوان عاملی برای تنظیم اسیدیته و امولسیون کننده، در صنایع غذایی مورداستفاده واقع شده است
- به عنوان غلظت دهنده در صنایع غذایی مورداستفاده واقع شده است
- از این ترکیب برای حفظ رطوبت محصولات غذایی استفاده میشود.
- به عنوان نگه دارنده مصرف میشود و در مصارف گوشت و کنسروها نیز مصرف میشود.
- غالبا این ماده به محصولا گوشتی و دریایی مانند بیکن ، سس ، گوشت و تن ماهی افزوده میشود تا به حفظ رطوبت ، افزایش عمر مفید و جلوگیری از فساد آن کمک کند.
- استفاده در کیک‌های غیرخانگی و مواد غذایی پخته شده (استفاده از تری سدیم فسفات به عنوان خمیرمایه)
- همراه با سایر فسفاتها در حبوبات بسیار استفاده میشود که می‌تواند باعث تغییر رنگ ، جریان یافتن حبوبات در اکسترودر و تثبیت فسفر شود.
- برای اسموتی تر شدن نوشیدنی‌ها این ترکیب را به انواع نوشیدنی‌ها اضافه می‌نمایند
- این ترکیب را در شاخه‌ی غذایی بانام اختصاری E339 می‌شناسند.
2. مکمل ورزشی
- تری سدیم فسفات گاهی به عنوان مکمل غذایی با هدف بهبود عملکرد در طی ورزش و تمرین در نظر گرفته میشود.
- پر کردن بدن با تری سدیم فسفات می‌تواند به طور بالقوه موجب کاهش تولید لاکتیک اسید در ماهیچه‌ها و افزایش قدرت خروجی و ماکسیمم جذب انرژی شود.
3.دارو سازی
- از سدیم فسفات برای مصارف داروئی جهت تنظیم غلظت سرمی‌کلسیم، اثر با فری در تعادل اسید ـ باز، افزایش ترشح کلیوی یون H+ ، دفع انگل‌ها و داروهای ضد کرم سمّی، قبل یا بعد از درمان با برخی از داروهای ضد کرم، تسهیل و جمع‌آوری مدفوع جهت آزمایش‌های انگلی استفاده میشود.
4.شوینده‌ها
- این ماده در طیفی از صابون‌ها و شوینده‌ها استفاده می‌شد ولی به دلیل نگرانی‌های اکولوژیکی، این کاربرد آن محدود شده است.
- در پودرهای لباس شویی باعث از بین رفتن سختی آب میشود.
- از این ترکیب برای حفظ رطوبت مواد شوینده استفاده میشود.
- به عنوان عاملی پاک کننده برای از بین بردن چربی، لکه و کپک نیز استفاده میشود.
5.کاربردهای دیگر
- این ماده در تولید لاستیک ، شوینده‌ها و چاپ عکس کاربرد دارد.
- در صنایع تصفیه برق آبی باعث از بین رفتن سختی آب میشود.
- این ماده به عنوان رطوبت گیر نیز کاربرد فراوانی دارد.
- همچنین در صنایع سرامیک و کاشی سازی به‌عنوان روان‌ساز هم دارای کاربردهایی است.
- قبل از کار نقاشی به عنوان یک عامل پاک کننده صنعتی استفاده می‌کنند.
- به عنوان ضدرسوب و عامل کنترل خوردگی در آب سیستم‌های خنک کننده در هر دو حالت حضور و نبود یون‌های روی استفاده میشود.
تولید تری سدیم فسفات
از خنثی‌سازی
اسید فسفریکبه‌وسیله‌ی سدیم هیدروکسید یا
کربنات سدیمایجاد میشود؛ که موجب تولید دی سدیم فسفات شده و کربن دی‌اکسید را به آن اضافه و آن را مخلوط و سپس آن را فیلتراسیون می‌کنند و سدیم هیدروکسید را به فیلتر اضافه کرده، که به سدیم تری فسفات تبدیل میشود که محلول را دوباره فیلتراسیون می‌کنند و درنهایت محلول را در دمای مناسب خشک کرده که موجب ظاهر شدن کریستال‌های تری سدیم فسفات میشود که آن را ازلحاظ اندازه‌ی بلور طبقه‌بندی می‌کنند.
نکات ایمنی
اشتعال
- غیر قابل احتراق
تماس با چشم
- مخرب چشم است.
- نحوه محافظت: از شیلد صورت استفاده شود
- درصورت تماس، شستشو چشم‌ها با آب زیاد به مدت 15 دقیقه با پلک باز.
بلع و گوارش
- برای تنفس، بلع یا جذب پوستی خطرناک است. مخرب چشم، پوست، بافتهای مخاطی و اعضاء تنفسی است.
- نحوه محافظت :پس از کار دست‌ها را کاملا بشویید. خوردن ، آشامیدن و سیگار کشیدن حین کار ممنوع
- در صورت بلع،دهان را با آب بشویید. به پزشک مراجعه شود.
تماس با پوست
- تری سدیم فسفات در فرم پودر جامد خشک دارای اثر خورندگی بر روی پوست، چشم‌ها و سیستم تنفسی می‌باشد
- نحوه محافظت:لباس محافظ مناسب، دستکش ، شیلد صورت ، هود ، دوش و چشم شوی نیاز است
- درصورت تماس، کفش و لباس آلوده را در آورید. لباس‌ها را قبل از استفاده مجدد بشویید . شستشو با آب زیاد و صابون به مدت 15 دقیقه
تنفس
- برای تنفس،خطرناک است. مخرب بافتهای مخاطی و اعضاء تنفسی است.
- غبار آن را تنفس نکنید.
- درصورت تنفس این ماده: هوای آزاد. در صورت نیاز از تنفس مصنوعی یا اکسیژن استفاده نمایید
بسته‌بندی و نگهداری
در ظروف سر بسته و در محل خشک و خنک نگهداری شود.